Mateuteu atu ho‘o ngāué ki ha fakatamaki fakatu‘upakē
‘E lava ke hoko ‘a e ngaahi fakatamaki fakatu‘upakeé ‘i ha fa‘ahinga taimi pē, kau ai ‘a e lolotonga ‘o e ngaahi houa ngāué. ‘E ‘ikai ke ke lava ‘e koe ‘o tala ‘a e taimi te nau hoko aí, ka te ke lava ‘o fai ha ngaahi ngāue ke mateuteu ange ai ‘a ho‘o pisinisí.
‘I he peesi ko ‘ení
‘Ilo‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘e ala fakatu‘utāmaki ki ho‘o pisinisí mo e kau ngāué
Feinga ke ‘ilo‘i pe ko e hā ‘a e ngaahi me‘a ‘oku ala fakatu‘utāmakí mo e founga te nau lava ‘o uesia ai ‘a ho‘o pisinisí. ‘Oku kau ‘i he ngaahi me‘a ‘e ala fakatu‘utāmakí ‘a e ngaahi fakatu‘utamaki fakaenatulá, ngaahi me‘a fakatu‘upakē ki he mo‘ui leleí mo ha motuhia ‘a e ngaahi ma‘u‘anga iví (utilities).
Kapau ‘oku ‘i ai ha‘o kau ngāue, talanoa mo kinautolu fekau‘aki mo e ngaahi fakatu‘utāmaki ‘oku nau pehē ‘oku kaunga lahi taha ki ho‘o pisinisí.
‘Oku ‘ikai ‘uhinga atu ‘a hono tauhi ia ‘o e tokotaha kotoa pē ke mo‘ui lelei mo malu ‘i he ngāue‘angá ke fakatau ai ha me‘angāue totongi mamafa mo fai ha ngaahi ngāue fakapepa lahi. ‘Oku ‘uhinga ia ko hono fakahoko ‘o ha founga ngāue tokamu‘a pea mo ‘ai ke kau kotoa ki ai ‘a e tokotaha kotoa pē ‘i he ngāue‘angá.
Fa‘u ha palani fakatu‘upakē ki ho‘o pisinisí
‘Oku ‘i ai ha fatongia ‘o e ngaahi pisinisí ke nau mateuteu atu ki ha me‘a fakatu‘upakē. ‘I he ngaahi me‘a lahi ‘e ‘ikai ke tau lava ‘o tala ‘a e taimi ‘e hoko ai ha me‘a fakatu‘upakeé. Ka te tau lava ‘o fa‘u ha ngaahi palani ke fakapapau‘i ai ‘oku malu ‘a ‘etau kau ngāué, fakasi‘isi‘i ‘a ‘etau mole fakapa‘angá mo fakatāutahá pea ‘oku tau lava ‘o foki ki hono fakalele ‘o e pisinisí ‘i he vave tahá.
‘Oku totonu ke kau ‘i ho‘o palaní ‘a e ngaahi me‘a ko ‘ení.
- Ngaahi founga ngāue ki he me‘a fakatu‘upakeé ki ha vela, mofuike, peaukula mo e ngaahi fakatu‘utāmaki kehé.
- Ngaahi feitu‘u fakataha‘angá, kau uōtení (wardens) mo e ako ki he fuofua tokoní.
- Founga fetu‘utaki atu ki he kau ngāué, ngaahi kautaha hū koloa maí, kau fakataú mo e ngaahi kautaha malu‘í.
- Ngaahi fokotu‘utu‘u kehe kapau ‘oku ‘ikai ke ke lava ‘o a‘u ki ho‘o ngāue‘angá, ngaahi failé mo e ngaahi alā me‘a peheé.
Talanoa mo ho‘o kau ngāue ‘oku faingata‘a‘ia fakaesinó. Feinga ke ‘ilo‘i pe ko e hā ‘a e poupou te nau ala fiema‘ú kapau ‘oku ‘i ai ha me‘a fakatu‘upakē. Fakakaukau atu foki ki ha founga ‘e fiema‘u ke ke tokoni‘i ai ha kau ‘a‘ahi ‘oku faingata‘a‘ia fakaesino.
Ngāue‘aki ‘a e fakahinohino ko ‘ení ki he me‘a ke fakakau ‘i ho‘o palani ki ha fakatamaki fakatu‘upakeé meí he business.govt.nz.
‘Oua na‘á ke lele ki tu‘a lolotonga ‘o ha mofuike
‘Oku fakailifia ke nofo ‘i ha fale hili ha mofuike, ka ‘oku malu ange ia ‘i he hū ki tu‘á.
‘I he faifai pea mou mavahé, to‘o ho‘o uāletí, koté, kató mo e kato to‘oto‘o kuo tokateú. ‘Okú ke tu‘u lavea ngofua ange kapau te ke tuku ‘a e ngaahi me‘á ni. Ko e ngaahi feitu‘u ‘oku tu‘u ‘atā ‘o ‘ikai ‘i ai ha ngaahi fale mā‘olunga pe laine ‘uhila ofi aí ko e ngaahi feitu‘u fakataha‘anga lelei taha ia ke mavahe atu ki aí.
Tokanga‘i ho‘o kau ngāué
Koe‘uhí ‘oku ‘o ‘ou ‘a e ngāue‘angá, ‘oku ‘i ai ho fatongia ke tokanga‘i ho‘o kau ngāué, kau ai hono tokanga‘i kinautolu ‘i he lolotonga mo e hili ‘o e ngaahi me‘a fakatu‘upakeé.
Kamata ‘aki ha‘o fakakau atu ‘a ho‘o kau ngāué ‘i hono faka‘ilonga‘i ‘o e ngaahi me‘a ‘oku ala fakatu‘utāmakí mo fa‘u ha palani ki ha me‘a fakatu‘upakē. Talanoa mo kinautolu fekau‘aki mo e me‘a ‘oku nau fiema‘u, mo honau ngaahi fāmilí, ke nau hao atu ai ‘i ha me‘a fakatu‘upakē.
Fakapapau‘i ‘oku ‘i ai ha palani fakafo‘ituitui ki ha fakatamaki fakatu‘upakē ‘a ho‘o kau ngāué ke nau ‘ilo‘i ai pe ko hai ke fetu‘utaki ki ai ‘i he ngāué ‘i ha fakatamaki fakatu‘upakē pea ‘i ai ha palani ke nau a‘u lelei ai ki ‘api.
Kumi ha fale‘i ‘i he lea faka-Pilitaniá ki hono tokanga‘i ‘o e kau ngāué hili ha fakatamaki fakatu‘upakē.
‘Ai ke fakafonu ‘e he kau ngāué ha‘anau palani fakatāutaha ki ha fakatamaki fakatu‘upakē ‘i he ngāue‘angá ke palani ki ha hoko ‘a ha fakatamaki fakatu‘upakē lolotonga ‘o e ngaahi houa ngāué.
docx | 181 KB
pdf | 221 KB
‘Oatu ha ngaahi nāunau ki ho‘o kau ngāué
‘I ha me‘a fakatu‘upakē, ‘e lava ke fihia ‘a ho‘o kau ngāué ‘i he ngāue‘angá pe ‘ikai lava ke nau heka me‘alele atu ki ‘api ‘i ha ‘aho ‘e taha pe lahi ange.
Fakapapau‘i ‘oku ‘i ai ha‘amou ngaahi nāunau fe‘unga ‘i ‘api ngāue ma‘á e tokotaha kotoa pē ‘i ha ‘aho ‘e tolu. ‘Oku totonu ke fakakau ‘i heni ‘a e kau ‘a‘ahí foki.
-
Ngaahi fale kuo maumau
Te ke ala fiema‘u ha me‘a ‘ufi‘ufi efu ki ho ihú mo e ngutú (‘oku ‘i he tu‘unga P2 pe N95), kofunima ngāue, tatā fefeka pe me‘angāue hangē ko ha ngaahi sina hae fale (wrecking bars) pea mo ha ngaahi hāmala mata lafalafa (sledge hammers).
‘Ikai lava ‘a e kau ngāué ‘o mavahe meí he falé
Te ke fiema‘u ha me‘akai mo ha vai (lita ‘e tolu ki he tokotaha) ki ha ‘aho ‘e tolu pe lahi ange, ngaahi nāunau fakama‘a fakaesino, mo e alā me‘a peheé.
‘Ikai lava ‘a e kau ngāué ‘o heka atu ‘i he‘enau founga fefononga‘aki angamahení ke nau a‘u ai ki ‘api
Fakalotolahi atu ki he kau ngāué ke nau tauhi ha ngaahi nāunau ‘i he‘enau kato to‘oto‘o kuo tokateú telia na‘a fiema‘u ke nau lue lalo ki ‘api pe ki he feitu‘u ‘oku nau fakatahataha ki aí. Fakapapau‘i ‘oku ‘i ai ha‘anau palani fakafāmili mo honau ngaahi fāmilí.
‘Oku lavelavea lahi ‘a e kakaí
‘E ala fiema‘u ke ke tokanga‘i ha kakai ‘oku lavea lahi kae‘oua kuo a‘u atu ha tokoni. Fakapapau‘i ‘oku ‘i ai ha‘o sipi kafu, mohenga hiki‘anga (stretchers), ha nāunau kakato ki he fuofua tokoní, mo e alā me‘a peheé.
Langa hake ha ngaahi vā fetu‘utaki
Auai i meafai faatasi ma isi pisinisi tau lotoifale. Faamasani i le vaega o lo o galulue i le tou lotoifale e pei o le Chamber of Commerce, matātā eseese, pisinisi tou te tuaoi, kamupani faatautavā ma kamupani e saunia oloa. Talanoa i ai ia latou fuafuaga mo faalavelave faafuasei ma fuafuaga e toe faaauau ai pisinisi. I le tupu ai o se faalavelave faafuasei, e ono mafai ona e fesoasoani i isi ia mafai ona toe gafatia ona faaauau galuega ma faatino auaunaga i se taimi vave.
Fa‘u ha ngaahi palani talifaki
Fa‘u ha palani talifaki ki ho‘o pisinisí fakalūkufua. ‘Oku totonu ke kau ‘i ai ‘a e kau ngāué, fakamatalá, koloá, kau fakataú, ngaahi kautaha hū koloa maí mo e ngaahi halanga tufaki‘anga koloá.
- ‘Ilo‘i ho‘o ngaahi tefito‘i fiema‘u fakapisinisí, mo e founga ‘o ha‘o leva‘i ha me‘a fakatu‘upakē.
- Tauhi ha tatau ‘o ho‘o ngaahi fakamatalá.
- ‘Ilo ki he founga ke fetu‘utaki ai ki he kau ngāué mo e ngaahi kautaha hū koloa maí.
- ‘Ahi‘ahi‘i ‘a ho‘o ngaahi fa‘unga ngāue talifakí.
Muimui ki he lisi ngāue ki he Shut Happens ‘i he Lea Faka-Pilitāniá ke fa‘u‘aki ha palani talifaki ma‘a ho‘o pisinisí.
Ko e palani ki he hokohoko atú mo ha talifakí ‘oku fekau‘aki ia mo e mateuteu atu ki he ngaahi fa‘ahinga motuhia kehekehe kotoa pē. Ngāue‘aki ‘a e tūhulu fakasitepu ‘a e business.govt.nz ke teuteu‘aki ‘a ho‘o palaní. ‘Oku mahu‘inga ia ki he mo‘ui ‘a ho‘o pisinisí.
Teuteu‘i ha palani ki ho‘o faamá pe ‘api nofo‘anga ‘oku faama‘í
‘Oku fiema‘u ke fulihi mo langa hake ‘e he ngaahi kolo ‘i ‘utá, ngaahi pisinisí mo e kakai fakafo‘ituituí ‘a e natula kītaki (resilience) ‘i he ngaahi me‘a fakatu‘upakeé.
Ko ho‘omou fanga monumanú ko e fatongia ia ‘o kimoutolu. ‘Oku fiema‘u ke mou fakakau kinautolu ‘i ho‘omou palani mo e teuteu atu ki ha fakatamaki fakatu‘upakeé. Ko e ‘ikai ko ia ke ‘ai ha palani ma‘a kinautolú ‘e tu‘u ala matu‘utāmaki ai ha ngaahi mo‘ui.
‘Oku ‘i ai ha fale‘i ‘a e Ministry of Primary Industries (MPI) ki hono teuteu‘i ‘o ha palani ma‘a ho‘omou fanga monumanú. ‘Oku kau ai ‘a e lisi ke fakakakato ki he fa‘ahinga monumanu kehekehe mo e ngaahi fakatamaki fakatu‘upakē kehekehe. Ngāue atu meí he lisí ke fa‘u‘aki ‘a ho‘o palaní.
Mateuteu atu
‘Oku ‘i ai ha ngaahi sitepu faingofua te ke lava ‘o fai ke fakapapau‘i ‘okú ke mateuteu mo ho fāmilí ke mou hao ai.
